Rypiński (Rpiński) Bohdan Teofan h. Radwan (zm. 1588), prawosławny arcybiskup połocki i zarazem władyka witebski i mścisławski. Pochodził z niezamożnej rodziny wyznania prawosławnego osiadłej w W. Ks. Lit.
Na wniosek kaszt. wileńskiego Jana Chodkiewicza został R. mianowany w 1. poł. 1576 r. przez radę litewską arcybpem połockim oraz władyką witebskim i mścisławskim. Miał już wówczas święcenia kapłańskie, był dziekanem markowskim (Marków koło Witebska). Nominacji dokonano przed przybyciem do Rzpltej króla elekta, aby wobec niepewnej sytuacji w państwie (podwójna elekcja) nie przedłużać wakansu po śmierci poprzedniego arcybpa połockiego Warsenofija Wałacha. Sprawa miała podłoże polityczne: od utraty przez Litwę Połocka (1563) wschodnia część diecezji wraz z jej stolicą podlegała zwierzchnictwu metropolity moskiewskiego, który mianował jej biskupów. Panom litewskim zależało na utrzymaniu ciągłości praw Rzpltej do utraconych ziem, czego wyrazem było m. in. mianowanie arcybiskupów połockich przez króla polskiego. Nominację rady potwierdził Stefan Batory 15 XII 1576 w Toruniu i równocześnie wystosował list do metropolity kijowskiego Jonasza Protasowicza z poleceniem udzielenia R-emu święceń biskupich. Jako arcybp używał R. imienia Teofan.
Wkrótce R. przystąpił do odbudowywania nadwątlonej za poprzednika władzy biskupiej, a przede wszystkim do odzyskiwania należących do połockiego władyctwa majętności i dochodów. Uzyskał on poparcie dla swoich starań ze strony króla, który na pocz. r. 1577 polecił rewizorom ruskim, aby zwrócono R-emu te dobra, które zostały zagarnięte przez starostów i dzierżawców królewskich. Równocześnie Jan Chodkiewicz, za zgodą rady litewskiej, nadał R-emu, jako rekompensatę za włości utracone na rzecz Moskwy, monaster i cerkiew Św. Spasa w Mohylewie, gdzie R. głównie rezydował. Nadanie to zaaprobował Stefan Batory 19 II 1578, a ponadto 24 VI t. r. dał mu w dożywocie monaster mścisławski z cerkwią p. wezw. Św. Mikołaja oraz leżący w pobliżu Mścisławia monaster pustyński p. wezw. Najśw. Marii Panny. Aktualnych posiadaczy obu monasterów usunął R. korzystając z poparcia panów litewskich; szczególną pomoc okazał mu w tej sprawie podkanclerzy lit. Eustachy Wołłowicz.
Po odzyskaniu w jesieni 1579 Połocka w wyniku 1. kampanii inflanckiej Stefana Batorego, mógł R. objąć stolicę swego arcybiskupstwa i przenieść doń swoją rezydencję. Gdy król przekazał większość dóbr Kościoła prawosławnego w Połocku jezuitom jako uposażenie dla fundowanego tam kolegium, R. początkowo protestował, pod naciskiem kalwina, woj. połockiego Mikołaja Dorohostajskiego, lecz rychło podporządkował się woli królewskiej, a nawet nawiązał dobre stosunki z jezuitami. Po rozpoczęciu przez nich nauczania (szkoły niższe) oddał im na naukę swego bratanka. W kwietniu 1582 zatrzymał się w Połocku wracający z poselstwa do Moskwy jezuita A. Possevino, legat papieski. R. złożył mu wówczas wizytę i pogratulował doprowadzenia do rozejmu między Moskwą a Rzpltą. Zapewnił go zarazem o swej życzliwości dla Tow. Jezusowego i wyraził gotowość czytania dzieł na temat różnic między Kościołem rzymskim i wschodnim. Taka postawa, będąca zapewne wynikiem realistycznej oceny pozycji Kościoła prawosławnego w Rzpltej oraz doceniania oświatowej działalności jezuitów, zyskała R-emu przychylność króla. Wykorzystał ją przede wszystkim do powiększania swych posiadłości. Już 20 VII 1581 nadał mu Stefan Batory monaster Św. Onufrego w Mohylewie. W r. 1582 wystąpił R. o zwrot wsi Putyłowicze, pozostającej w ręku komendanta połockiego Franciszka Bartoszewicza Żuka. Nie wiadomo, czy włość tę odzyskał. W końcu r. 1583 uzyskał mandat królewski na wydanie mu wsi Dolce i Wiśnicko, wcielonych do star. dryseńskiego. Udało mu się nadto, mimo sprzeciwu mieszczan i wydawanych na ich rzecz wyroków Stefana Batorego (5 III 1585) i Zygmunta III (14 VI 1588), utrzymać spaski monaster w Mohylewie. Zarzucano mu, iż korzystając z dochodów klasztornych nie dba o odbudowę cerkwi i zabiera środki przeznaczone na utrzymanie monasteru.
O działalności duszpasterskiej R-ego brak wiadomości. Jedynie na podstawie dedukcji można wnosić, iż polegała ona na stopniowym przywracaniu Cerkwi jej normalnych funkcji. R. zmarł w r. 1588, przed 22 IX.
Niesiecki; – Chodynicki K., Kościół prawosławny a Rzeczpospolita Polska, W. 1934; Kościół w Polsce, Pod red. J. Kłoczowskiego, Kr. 1969 II; Pełesz J., Geschichte der Union der ruthenischen Kirche mit Rom, Wien 1878 II; Rostowski S. TJ, Lituanicarum Socictatis Jesu historiarum provincialium, pars prima, Vilnae 1768, Wyd. 2., Parisiis 1877 (recognoscente J. Martinov T. J.); Sapunov A., Vitebskaja starina, Vitebsk 1888 V/1; Śliwa T., Teofan-Bohdan Rypiński – arcybiskup połocki, biskup witebski i mścisławski, „Premislia Sacra” T. 2: 1988/9 [druk 1990] s. 227–34; Załęski, Jezuici, IV 1; – Akty Zap. Ross., III, IV; Pierling P., Antonii Possevini missio Moscovitica, Parisiis 1882; Skarga P., Listy … z lat 1566–1610, Kr. 1912.
Tadeusz Śliwa